Ενώ η κυβέρνηση ετοιμάζεται να θεσμοθετήσει τη 13ωρη εργασία, ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων και εκτός συνόρων, προσπαθεί να παρουσιάσει μια θετική επικοινωνιακά εικόνα, με διαρροές και δελτία Τύπου.

Χαρακτηριστική είναι η απάντηση του υπουργείου Εργασίας για τα στοιχεία-κόλαφο της Εurostat, που μας απονέμουν την πρώτη θέση στην ΕΕ στην υπερεργασία. Τα ποσοστά των Ελλήνων εργαζομένων που δουλεύουν πάνω από 49 ώρες την εβδομάδα είναι διπλάσια από τον μέσο όρο της ΕΕ, με 12,4% έναντι 6,6%.

«Δεν είναι αυτό που νομίζετε», έσπευσε να αμυνθεί το υπουργείο Εργασίας. Σε ανακοίνωση με τον εντυπωσιακό τίτλο «Ιστορικό χαμηλό στο ποσοστό μισθωτών που υπερεργάστηκαν το 2024», βαφτίζει το κρέας ψάρι, κάνοντας μια επιλεκτική ανάγνωση των στοιχείων. Μάλιστα κουνάει το δάχτυλο στους δημοσιογράφους, επειδή απλώς έκαναν τη δουλειά τους.

«Μερίδα του αντιπολιτευτικού Τύπου επέλεξε να αναδείξει πηχυαίους τίτλους τα στοιχεία υπερεργασίας που αφορούν κυρίως τους ελεύθερους επαγγελματίες, προκειμένου να παρουσιάσουν στο αναγνωστικό τους κοινό μία εικόνα υπερεργασιακής εκμετάλλευσης των μισθωτών. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία που επικαλούνται λοιπόν, ένας στους τρεις αυτοαπασχολούμενους δήλωσε αυξημένο ωράριο. Πρόκειται για ένα διαχρονικό χαρακτηριστικό της ελληνικής αγοράς εργασίας που συνδέεται με τη δομή της οικονομίας, και όχι για πρόσφατο φαινόμενο. Ακόμα και για τους αυτοαπασχολούμενους τα ποσοστά του 2023 και του 2024 είναι χαμηλότερα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.

Η πραγματικότητα στην αγορά εργασίας είναι διαρκώς βελτιούμενη και απολύτως ξεκάθαρη, παρά τις προσπάθειες ορισμένων να τη διαστρεβλώσουν», σημειώνει το υπουργείο.

Παράλληλα διοχετεύει δημοσιεύματα περί «ασπίδας προστασίας» για όσους αρνούνται να δουλέψουν 13ωρο, ότι δεν θα μπορούν να απολυθούν γι’αυτό τον λόγο. Βαφτίζει δηλαδή το αυτονόητο πρόνοια υπέρ του εργαζομένου, παραλείποντας ότι η απόλυση πλέον δεν χρειάζεται να είναι αιτιολογημένη.

Διονύσης Τεμπονέρας, εργατολόγος, στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ
Αποσπασματική εικόνα

Έστω ότι εμείς οι δημοσιογράφοι, και δη οι αντιπολιτευόμενοι, προσπαθούμε να διαστρεβλώσουμε την πραγματικότητα στην αγορά εργασίας, που βαίνει «διαρκώς βελτιούμενη».

Τι λένε όμως οι νομικοί-εργατολόγοι και οι ερευνητές-επιστήμονες για όλα τα παραπάνω;

«Η μεθοδολογία της καταγραφής των ωρών εργασίας είναι ίδια σε όλη την Ευρώπη. Προφανώς και άλλες χώρες έχουν ιδιαιτερότητες. Η αποσπασματική εικόνα που επιχειρεί να δώσει το υπουργείο, διαχωρίζοντας τους αυτοαπασχολούμενους – επαγγελματίες από τους μισθωτούς, είναι διαστρέβλωση της πραγματικότητας», απαντά ο εργατολόγος και στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ Διονύσης Τεμπονέρας.

«Έχουμε για παράδειγμα εργαζόμενους με μπλοκάκι στην Ελλάδα οι οποίοι έχουν όλα τα χαρακτηριστικά της μισθωτής εργασίας: Τόπο, χρόνο και τρόπο παροχής εργασίας συγκεκριμένο. Άρα δεν μπορείς να τους ξεχωρίζεις από τα γενικότερα ποσοστά της μισθωτής απασχόλησης. Υπάρχουν εργαζόμενοι με δελτίο παροχής υπηρεσιών – π.χ. σε τεχνικά γραφεία, ΜΜΕ κλπ – που δουλεύουν με τις ίδιες συνθήκες όπως και οι μισθωτοί. Άρα η σύγκριση που κάνει η κυβέρνηση είναι άτοπη», προσθέτει.

Δουλεύουμε περισσότερο, πληρωνόμαστε λιγότερο

«Τα δεδομένα δεν αλλάζουν και είναι συγκεκριμένα. Έχουμε το εξής τρίπτυχο: Έχουμε έναν εργαζόμενο στην Ελλάδα που δουλεύει τις περισσότερες ώρες από κάθε άλλον στην Ευρώπη, έχει τις χαμηλότερες αμοιβές με βάση την αγοραστική δύναμη – πλην Ρουμανίας και αντιμετωπίζει στα ράφια των σουπερμάρκετ τιμές Ελβετίας», επιμένει ο ίδιος.

«Δεν αρκεί να κοιτάξει κανείς αποσπασματικά μόνο τις ώρες εργασίας. Γι’αυτό και αν κάνεις τη σύγκριση όχι με βάση το μισθό αλλά με βάση το ωρομίσθιο, εκεί η αγοραστική δύναμη πέφτει κάτω από τα επίπεδα της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας. Γιατί εχουμε την ιδιαιτερότητα να δουλεύουμε πάρα πολλές ώρες», συμπληρώνει.
Πρωτοφανής αμφισβήτηση των στοιχείων της Eurostat

«Το επιχείρημα ότι πρέπει να αντιμετωπίζονται διαφορετικά οι αυτοαπασχολούμενοι, ήρθε για πρώτη φορά στο δημόσιο λόγο», συνεχίζει ο γνωστός εργατολόγος.

«Οι εννιά στις δέκα επιχειρήσεις είναι πολύ μικρές, χωρίς ούτε έναν εργαζόμενο. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες, ελεύθεροι επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενοι, είναι και εργαζόμενοι στις επιχειρήσεις τους. Φέρουν όλα τα δεινά και του ελεύθερου επαγγέλματος και της μισθωτής απασχόλησης. Άρα σωστά τους καταγράφει η Εurostat σε ενιαία ποσοστά.
Το αστείο της υπόθεσης είναι ότι έρχεται η κυβέρνηση, και αμφισβητεί μεθοδολογικά τη μέτρηση της Εurostat. Μετά από 30 χρόνια που υπάρχει η Eurostat τώρα το θυμήθηκε ότι πρέπει να μετριέται διαφορετικά η υπερεργασία;».

Χρήστος Γούλας, γενικός διευθυντής ΙΝΕ-ΓΣΕΕ
Το δικαίωμα σε αξιοπρεπή εργασία

«Η Eurostat καταγράφει ξανά την Ελλάδα στην κορυφή της Ευρώπης στην υπερεργασία. Με μέσο όρο σχεδόν 40 ώρες την εβδομάδα (τα στοιχεία της Eurostat συμπεριλαμβάνουν, τους δημοσίους υπαλλήλους και την μερική απασχόληση), οι Έλληνες μισθωτοί εργάζονται περίπου τέσσερις ώρες περισσότερο από τον μέσο ευρωπαίο εργαζόμενο. Πρόκειται για μια διαχρονική «πρωτιά» που δεν αντανακλά ευημερία αλλά ανισορροπία στην αγορά εργασίας», υπογραμμίζει ο Χρήστος Γούλας, γενικός διευθυντής του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ.

«Για τους μισθωτούς, η υπερεργασία έχει διπλό κόστος. Από τη μια πλευρά υπονομεύει την προσωπική τους ζωή, περιορίζοντας τον χρόνο για οικογένεια, ξεκούραση και συμμετοχή στην κοινωνία. Από την άλλη, βλάπτει την ίδια την παραγωγικότητα. Οι διεθνείς μελέτες επιβεβαιώνουν ότι η συνεχής πίεση σε περισσότερες ώρες οδηγεί σε κόπωση, χαμηλότερη απόδοση και μειωμένη καινοτομία. Με άλλα λόγια, η χώρα μας «παράγει» περισσότερες ώρες αλλά λιγότερη αξία.

Η υπερεργασία δεν είναι επιλογή των μισθωτών· είναι αποτέλεσμα εργασιακών σχέσεων που συχνά αγνοούν τα θεσμοθετημένα όρια. Απλήρωτες υπερωρίες, τηλεργασία χωρίς κανόνες και κουλτούρα συνεχούς διαθεσιμότητας συνθέτουν μια πραγματικότητα που αποτυπώνεται στα ευρωπαϊκά στοιχεία.

Αν θέλουμε να βελτιώσουμε την ανταγωνιστικότητα και την ποιότητα της εργασίας, πρέπει να στηρίξουμε τους μισθωτούς με ισχυρές συλλογικές συμβάσεις, αξιοπρεπείς μισθούς και σαφή όρια στον χρόνο εργασίας. Η Ελλάδα δεν χρειάζεται να είναι «πρωταθλήτρια» στην υπερεργασία· χρειάζεται να γίνει παράδειγμα ισορροπίας, παραγωγικότητας και αξιοπρέπειας», καταλήγει ο γενικός διευθυντής του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ.
Προσχηματικά τα περί συναίνεσης του εργαζομένου

Η κυβέρνηση επιμένει ότι το 13ωρο θα γίνεται μόνο με συναίνεση του εργαζομένου και ότι δεν θα μπορεί κάποιος να απολυθεί αν αρνηθεί. Τι ισχύει στην πράξη; «Δεν στέκει το επιχείρημα αυτό. Τον αιτιολογημένο λόγο απόλυσης τον έχει καταργήσει η ίδια η κυβέρνηση το 2019. Εχει περάσει στην εργοδοτική κουλτούρα ότι η υπερωρία και υπερεργασία δεν πληρώνεται. Αυτό συμβαίνει κατεξοχήν στον τουρισμό τους καλοκαιρινούς μήνες», εξηγεί ο Διονύσης Τεμπονέρας.

Ο ίδιος θεωρεί ότι τα περί συναίνεσης του εργαζομένου είναι προσχηματικά. «Συναίνεση δεν υπάρχει γιατί η σχέση των δύο μερών, εργαζόμενου και εργοδότη, είναι ανισοβαρής εις βάρος του εργαζομένου. Τα περί συναίνεσης είναι προσχηματικά. Στην πράξη έτσι κι αλλιώς, ακόμα και στο 13ωρο, την υπερεργασία ή την παράνομη υπερωρία, η αγορά έχει περπατήσει πολύ πιο μπροστά από τη νομοθεσία. Αυτή τη στιγμή στον επισιτισμό-τουρισμό εφαρμόζεται το ωράριο 9 το πρωί με 9 το βράδυ, και επτά μέρες στις επτά. Αν δεν μπορεί κάποιος να το ελέγξει όλο αυτό ή το ανέχεται η κυβέρνηση επειδή κάνει το χατίρι των εργοδοτών, ιδίως των μεγάλων επιχειρήσεων του τουρισμού, η πράξη δημιουργεί το δικό της κανονιστικό δίκαιο», καταλήγει.
13ωρη εργασία
Η γνώμη του ειδικού

Ο δικηγόρος-εργατολόγος Ευστάθιος Γραμμένος, σε άρθρο παρέμβαση για τη 13η ημερήσια εργασία, διευκρινίζει τα εξής για το θέμα της συναίνεσης: «Δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται, ωστόσο, ότι τη σχέση εξαρτημένης εργασίας χαρακτηρίζει εγγενής διαπραγματευτική ανισότητα μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου, με αποτέλεσμα να εγείρονται εύλογες αμφιβολίες ως προς την αυθεντικότητα της συναίνεσης του τελευταίου (…)

Παρατηρείται, λοιπόν, ότι η προτεινόμενη αύξηση του ανώτατου ημερήσιου ορίου νόμιμης υπερωριακής απασχόλησης μπορεί, αφενός, να εξυπηρετεί την ευελιξία των επιχειρήσεων, οι οποίες θα διαθέτουν εκ του νόμου τη δυνατότητα να καλύπτουν αυξημένες λειτουργικές ανάγκες μέσω νόμιμης υπερωριακής εργασίας, αφετέρου, όμως, μετατοπίζει σημαντικά το βάρος στον εργαζόμενο, ο οποίος – μολονότι και υπό το ισχύον καθεστώς ενδέχεται να εργάζεται υπερωριακά – πλέον ενδέχεται να καλείται να απασχολείται για αισθητά μεγαλύτερη διάρκεια.

Το γεγονός αυτό συνεπάγεται περιορισμό του χρόνου ανάπαυσης και του διαθέσιμου ελεύθερου χρόνου του εργαζομένου, χωρίς κάποιο σαφές εχέγγυο ουσιαστικής προστασίας σε περίπτωση που επιθυμεί να τον αξιοποιήσει διαφορετικά. Η 13ωρη ημερήσια απασχόληση ενδέχεται, χωρίς να καθίσταται νομικός κανόνας, να καταστεί de facto κανονικότητα στην πράξη».

in.gr